of Rotterdam

Mijn kinderen krijgen dit voorjaar op school les over de Tweede Wereldoorlog. Mijn zoon, die niet leerplichtig is, zegt dat hij dat niet wil horen, omdat hij dat allemaal te zielig vindt. Als die oorlog ingezet wordt, verlaat hij het schoolgebouw, begeleid door zijn schaduw.

De Tweede Wereldoorlog, die is toch al best een tijdje geleden. Er zijn al bijna geen Tweede-Wereldoorlogoverlevers meer. Mijn ouders en hun generatiegenoten, die natuurlijk, en reken maar dat het traumatiserend was, voor die kinderen, terwijl ze nog geen tien waren, of net er overheen. Maar de mensen die ingrijpende beslissingen heben genomen om de wending ervan te bepalen, die zijn allemaal dood. Net als alle oorlogsslachtoffers: die zijn ook dood.

Mijn verdriet over de Tweede Wereldoorlog gaat nu niet over de slachtoffers, maar om het grote culturele verlies. Om de schoonheid die vernietigd is en die echt niet meer terugkomt. En ook om het uitwissen van de herinnering aan schoonheid, die direct na de oorlog overal is ingezet. Ik vind Rome, het resultaat van 2000 jaar heel langzaam bombarderen, de meest ontroerende plek ter wereld; Neurenberg (zie boven) in 1946 had evenzo ontroerend kunnen zijn, als die stad dat vreselijke Wirdschaftswunder bespaard gebleven was. Of Rotterdam.